Gmina Żary jest gminą wiejską położoną w południowo-zachodniej części województwa lubuskiego, w granicach powiatu żarskiego, na pograniczu Niziny Śląskiej i Niziny Wielkopolskiej. Dawniej (w latach 1975-1998) należała do województwa zielonogórskiego.
Siedzibą gminy jest miasto Żary w dzielnicy Śródmieście.
Gmina sąsiaduje z: • gminą Jesień (od północnego zachodu) – powiat żarski, • gminą Lipniki Łużyckie (od zachodu) - powiat żarski, • gminą Przewóz (od południowego zachodu) – powiat żarski, • gminą Wymiarki (od południa) – powiat żagański, • gminą Iłowa (od wschodu) – powiat żagański, • gminą Żagań (od wschodu/północnego wschodu) – powiat żagański, • gminą Nowogród Bobrzański (od północy) – powiat zielonogórski, • miastem Żary i Żagań.
Historia Dzisiejszy obszar gminy obejmuje swoim zasięgiem historyczne tereny Dolnych Łużyc zamieszkiwanych przez plemię Zara. Pierwsze, udokumentowane wzmianki o grodzie i zamieszkującym go plemieniu pochodzą z 1007 roku i wymienione zostały przez niemieckiego kronikarza Thietmara opisując wojnę Bolesława Chrobrego z Henrykiem II. Przez terytorium, które zajmowało wspomniane plemię przebiegała droga handlowa nazywana Traktem Niskim lub Solnym prowadząca z południowych Niemiec przez Trzebiel do Wielkopolski. Trakt ten był szczególnie ważny dla rozwoju gminy Żary i całego regionu, zarówno w średniowieczu, jak i nowszych dziejach. W późniejszych czasach ukształtowały się również ważne szlaki przez Lubsko do Gubina i przez Nowogród do Krosna i Zielonej Góry. W 1848 roku Żary otrzymały połączenie kolejowe z Wrocławiem i Berlinem. Niewielki teren plemienny Żarowian położony był na obszarze granicznym, gdzie w okresie wczesnego średniowiecza ścierały się wpływy serbołużyckie i polskie. Okresowo obszar ten należał do monarchii Chrobrego, następnie do Marchii Miśnieńskiej, a w XIII i XIV w. do książąt śląskich.
Zabytki Gmina Żary należy do jednej z najzasobniejszej w zabytki architektury, szczególnie w obiekty sakralne zlokalizowane głównie w centrach wsi, ale również w architekturę rezydencjalną w postaci dworów, pałaców i folwarków. Jednak Gmina Żary najbardziej znana jest z pięknej przyrody otaczającej miejscowości leżące na jej terenie.
Na terenie Gminy znajdują się: • obszary chronionego krajobrazu: „30B-Wschodnie okolice Lubska” - 7.907 h • obszary chronionego krajobrazu: „32-Las Żarski” - 2.360 ha • obszary chronionego krajobrazu: „33-Bory Bogumiłowskie” - 8.910 ha |